Nadat we al jaren zeer succesvolle edities van deze excursie beleven in het voorjaar (mei), besloten we dit jaar de lat eens flink hoog te leggen. September is een mooie maand om vogels te kijken, maar vooral omdat je kans maakt op kwaliteit in de vorm van schaarse najaarsdoortrekkers. Kwantiteit is echter een heel ander verhaal. Vogels zingen niet meer, vele broedvogels zijn inmiddels verdwenen terwijl de echte wintergasten nog niet zijn gearriveerd, kortom: objectief gezien is het misschien niet meteen een logische combinatie, deze maand en deze excursie. Toch geloven we dat het concept in principe in elke maand van het jaar moet kunnen slagen en wellicht gaan we dat, gezien de populariteit van deze excursie, ook gewoon eens een jaartje proberen: twaalf edities in elk van de twaalf maanden. Het lijkt mij persoonlijk een geweldige uitdaging die gegarandeerd een waanzinnige serie excursies gaat opleveren met een jaarlijst om de vingers bij af te likken! Voor de mensen die nog nooit zijn mee geweest: het idee van de honderd soortendag is om rustig maar wel fanatiek een lange dag vogels te kijken in enkele van de beste vogelgebieden van Noord-Nederland (dé regio waar je vele verschillende habitats relatief dichtbij elkaar vindt), op zoek naar een zo lang mogelijke daglijst. We haasten niet (dat hoort niet bij vogelen), nemen overal genoeg tijd om te zoeken en zelfs wat te fotograferen, maar doen wel ons best om alle soorten die enigszins mogelijk zijn te zien en/of te horen (andere zintuigen hebben we tot nu toe nog nooit hoeven gebruiken en dat willen we ook graag zo houden ;-)). En daarbij heb je alle vogels nodig, zeldzaam en doodgewoon. Zo kan het dus zo maar gebeuren dat je een dag lang geen Waterhoen tegenkomt en wanneer dat dat uiteindelijk wel gebeurt, wordt ook die soort met enthousiasme ontvangen. Het is niet alleen heel leuk, leerzaam en soms humoristisch (het kan soms echt ongelofelijk lang duren voor de gewoonste soort op de lijst verschijnt), het levert eigenlijk altijd ook wat leuke verrassingen op omdat iedereen de hele dag lekker blijft zoeken en probeert scherp te blijven tot het eind.
Gisteren (zaterdag 12 september) stond dus de eerste najaarseditie op het programma en vertrokken twee busjes vol enthousiaste deelnemers en twee gidsen (Lazar Brinkhuizen en ik zelf) vanuit startpunt Assen (waar we o.a. al STAARTMEES en ZWARTE ROODSTAART konden noteren)eerst richting de noordzijde van het Fochteloërveen.
Wil je nog een beetje kans maken op activiteit bij bosvogels, dan moet je daar op een dergelijke dag wel mee beginnen en dat bleek ook vandaag een juiste gedachte. Voor september konden we een aardig rijtje soorten noteren, al moet wel gezegd worden dat we de meeste soorten alleen hoorden roepen. Hoogtepunten waren ZWARTE SPECHT en BOOMVALK, maar ook ZWARTE MEES, GLANSKOP, GOUDVINK, GOUDHAAN, GEELGORS en SIJS zijn soorten die je niet bij voorbaat kunt aankruisen. Op weg naar, tijdens en vlak na de koffiestop in het veen konden we, dankzij een oplettend tweede busje, ternauwernood een juveniele GRAUWE KLAUWIER noteren, vloog er zowaar een PONTISCHE MEEUW over (net echt een plek waar je deze soort verwacht) en was het domweg genieten van een schitterend paartje KRAANVOGELS met jong (scherp, Peter!)! Ook een roepende BOOMKIKKER was verrassend, maar het beestje in de braamhaag lokaliseren bleek net iets te veel van het goede.
De eerste verplaatsing van de dag leidde ons naar polder Matsloot, waar het wat rustiger was dan verwacht en gehoopt, mede door de dreigende luchten en net iets te harde wind. Toch konden we hier de eerste steltlopers bijschrijven (o.a. BOSRUITER, WITGAT en KLEINE PLEVIER) en was de hoofdrol weggelegd voor twee jagende en daarbij soms biddende IJSVOGELS! Verder hoorden we hier nog wat BAARDMANNEN en een WATERRAL en dobberde er een DODAARS tussen de vele KRAK- en SLOBEENDEN.
Het Zuidlaardermeer is altijd een gebied waar je leuke soorten kunt verwachten, maar in de afgelopen week bleek het Dannemeer eigenlijk steevast interessanter. We besloten dan ook om die plek vandaag te prefereren boven het oude, vertrouwde Zuidlaardermeer. Of dat een juiste keuze was, zullen we nooit weten. Wat we wel weten is dat het Dannemeer werkelijk geweldig was! De voornaamste reden om dit gebied aan te doen was natuurlijk de aanwezigheid van liefst drie zeldzame GESTREEPTE STRANDLOPERS, een nieuwe soort voor velen. Het bizarre was dat we er uiteindelijk VIER telden en dus ons steentje hebben bijgedragen om dit toch al unieke geval nog een stukje unieker te maken. Slechts één keer eerder zijn er meer Gestreepte strandlopers gezien op een locatie in Nederland; in 2013 zaten er vijf in de Ezumakeeg, maar voor zo ver ik me kan herinneren zaten die niet op zo weinig vierkante meters als deze vier hier. Drie jonge vogels hielden zich namelijk steeds in elkaars onmiddellijke nabijheid op, terwijl de adulte vogel zich aan de andere kan van het pad bevond (je hoefde je alleen maar 180 graden te draaien om 'm te zien). Het lukte ons om drie vogels op een foto te krijgen, later die dag maakte lokale vogelaar Willem Wind toch een plaatje met vier vogels bij elkaar; geweldig en memorabel!
Naast deze zeldzame soorten was er nog veel meer te genieten. Op steltlopergebied zagen we o.a. BONTBEKPLEVIER, KROMBEKSTRANDLOPER, KEMPHAAN en KLEINE STRANDLOPER, er vlogen tientallen LEPELAARS rond, sommige deelnemers zagen kortstondig een PAAPJE en Lazar vond een wat verre maar door de telescoop prima zichtbare, jagende VISAREND.
Inmiddels was de middag al aardig gevorderd, liepen we iets achter op het geplande dagschema (maar dat maakte niemand wat uit) en stond er een leuke bonus op het programma. Ik heb namelijk enkele weken geleden een betrouwbare plek gekregen voor Kerkuil. Deze soort is natuurlijk op zich niet zeldzaam, maar een kans om er een overdag rustig te kunnen bekijken krijg je niet zo maar. De meeste mensen komen over het algemeen niet verder dan een witte schim voor de koplampen, dus dit soort mogelijkheden zijn buitenkansjes. Dankzij de zeer gastvrije eigenaren van de schuur, waar overigens niet wordt gebroed, kon iedereen ruimschoots genieten van deze prachtige soort. Het betrof hier overigens een exemplaar met een compleet witte borst. Dat zou kunnen betekenen dat we hier te maken hebben met (invloeden van) de zeldzame ondersoort tyto alba alba ("Witte kerkuil").
Op dezelfde schuur zaten ook de eerste TURKSE TORTELS van de dag; het was inmiddels bijna vijf uur ;-) Inmiddels was de daglijst aardig richting de 90 soorten aan het kruipen, wat betekende dat het Lauwersmeergebied en de laatste uurtjes moesten zorgen voor de overschrijding van de "magische grens" van 100. En omdat er nog wel wat kustsoorten en lokale specialiteiten ontbraken, rees de hoop dat we ons doel van de dag wel eens zouden kunnen halen! En inderdaad, eenmaal in Lauwersmeer ging het hard. CASARCA, ZEEAREND, KOLGANS, REUZENSTERN, OEVERZWALUW, VISDIEF, EIDER, MIDDELSTE ZAAGBEK, BRILDUIKER, STEENLOPER, KLUUT, GOUDPLEVIER, PIJLSTAART, HAVIK, SPERWER, IJSLANDSE GRUTTO: als u meetelt weet u dat met de toevoeging van dit rijtje de groepslijst inmiddels een totaal met drie cijfers telde, maar gedurende de dag mist iedereen wel ergens iets. Sommige mensen bereikten in de Ezumakeeg de honderd, twee deelnemers stonden nog op 99. Vandaar dat we in het bijna donker op de terugweg nog even een klein plasje aandeden waar het eerste busje langs was gereden maar het tweede busje wel was gestopt en TAFELEENDEN had gezien. Die soort kon nu ook op de lijst van het tweede busje worden toegevoegd en maakte dat het voor enkele deelnemers letterlijk een Honderd soortendag werd!
We moeten nog een keer secuur tellen, maar zoals het er nu voorstaat lijken we te zijn geëindigd op een voor september en de omstandigheden prachtig totaal van 108 soorten! Veel dank voor de inzet, de scherpte en het enthousiasme van alle deelnemers, want deze prestatie hebben we echt met vereende krachten neergezet! Het is achteraf altijd leuk om te bepalen wat de meest algemene soort is die werd gemist. Welnu, vandaag kan dat wel eens de Tureluur zijn geweest, hoewel er ook deelnemers waren die geen Merel of Huismus in beeld hebben gekregen (soorten die we over het algemeen vanuit de rijdende auto turven, dus als je even niet oplet...;-)). De septembereditie van volgend jaar is inmiddels te boeken en we sluiten niet uit dat er, naast de reeds praktisch volgeboekte dagen in mei, nog wat edities zullen worden toegevoegd! Het zijn namelijk geweldige excursies om mee te maken maar zeker ook om te begeleiden!