HERKENNING VAN VLINDERS EN LIBELLEN ROND DE WEERRIBBEN: ODE AAN DE GEVLEKTE GLANSLIBEL
- Martijn Bot
- 20 uur geleden
- 5 minuten om te lezen
Wandelexcursie, maandag 16 juni 2025
Mijn liefde voor libellen en vlinders is, zoals dat bij velen is gegaan, later ontstaan dan die voor vogels. Ik weet niet meer exact wanneer de vonk is overgeslagen, maar het proces was alsof je op een warme dag in een koud zwembad stapt: je weet dat het uiteindelijk leuk en fijn is, maar de eerste momenten zijn moeizaam en gaan hortend en stotend. Het is lastig, vele soorten lijken op elkaar en je hebt nog geen idee welke soorten je waar en wanneer wel en niet kunt verwachten.
Inmiddels zijn vlinders en libellen niet meer weg te denken uit een zomerse dag buiten en organiseer ik zelfs meerdere excursies, hopend op deelnemers die al enthousiast zijn of die ik op weg kan helpen om enthousiast te worden.
Gisteren was er weer zo eentje in en rond de Weerribben, een waar Walhalla voor met name libellen. De soorten die zich thuis voelen in het laagveenmoeras zijn hier in soms duizelingwekkende aantallen aanwezig en dus is het fijn oefenen en spannend zoeken.
Al sinds het moment waarop libellen mijn hart veroverden en ik regelmatig de Europese gids doorblader, heb ik een zwak voor de glanslibellen. Niet alleen zijn ze subtiel mooi, de meeste soorten stellen dermate kritische eisen aan hun leefomgeving dat ze vaak in heel specifieke habitats voorkomen. De meeste soorten leven drie winters lang als larve onder water (of onder een dikke laag ijs!) om in de laatste weken van hun leven als libel rond te vliegen, hopend op de juiste omstandigheden om te kunnen voortplanten. Alle glanslibellen hebben iets mysterieus en onaanraakbaars, waardoor elke waarneming je vervult met respect voor de grootsheid van de natuur en eer dat je oog in oog mag staan met dit schepseltje dat op het moment van waarnemen al een heel leven achter zich heeft.
In Europa komen acht soorten glanslibellen voor. De meest fascinerende en een soort die ik ooit nog eens hoop te zien, is de Toendraglanslibel. Deze vliegt in Europa alleen ver boven de poolcirkel in enkele gebieden op het grensgebied van Noorwegen, Zweden, Finland en Rusland. Vanwege het feit dat het weer daar vaak slecht is en de gebieden zeer moeilijk te bereiken zijn, zal het zien van deze soort wel een utopie blijken. Ik zou er echter ooit wel een bedevaart voor over hebben. Wel lukte het me vorig jaar, tijdens een vakantie in Noorwegen, de Taigaglanslibel te vinden. Ook deze soort vliegt vooral in Scandinaviƫ, maar heeft ook een populatie in de Alpen. Wel moet je nog steeds boven de 1200 meter zoeken en op plekken waar je meestal niet heel makkelijk terecht komt. De Balkanglanslibel is ook een soort met een zeer klein verspreidingsgebied en werd pas in 1999 ontdekt. Om een kans te maken moet je zoeken op het grensgebied van Bulgarije, Turkije en Griekenland en dan alleen in juni. Ga er maar aanstaan. De Zuidelijke glanslibel komt voor in delen van Italiƫ en Zuidoost-Europa en schijnt, als je weet waar je moet zoeken (in dit geval stromende riviertjes in de schaduw), niet heel zeldzaam te zijn. Ook deze ontbreekt nog op mijn lijstje maar klinkt als haalbaar, ooit.
De andere helft van de soorten is wel 'gewoon' in Nederland te doen. De veruit makkelijkste is de Smaragdlibel, Ć©Ć©n van de eerste soorten die weer vliegt na de winter en op veel plaatsen algemeen is. Wat dat betreft een buitenbeentje, dus, maar dat mag je de soort niet kwalijk nemen. Metaalglanslibel is ook redelijk algemeen, zij het wel een stuk schaarser dan Smaragdlibellen. Vliegt deze soort op sommige stukken vrij massaal, Metaalglanslibellen zijn vaak maar met Ć©Ć©n of enkele en patrouilleren vaak onophoudelijk boven eenzelfde stuk water. Ik heb ze in mijn leven nauwelijks in zit gezien; dat doen ze (volgens mij) vaak ook hoger in een boom of struik.
De laatste twee soorten zijn weer zeldzaam, 'zoals het hoort'. De naam van de Hoogveenglanslibel zegt al waar je de soort zou kunnen vinden: enkele kleine, geĆÆsoleerde hoogveengebiedjes in Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant zijn de laatste bolwerkjes van een soort die vroeger, toen Nederland er landschappelijk nog heel anders uitzag, ongetwijfeld algemener moet zijn geweest. Eind mei tot en met begin juli zijn de meest kansrijke periodes, maar het zijn er nog maar weinig. Je blundert er zo gezegd niet zo maar tegenaan. En tenslotte is er, en daar was ik naartoe aan het werken, de prachtige Gevlekte glanslibel. Wat mij betreft de mooiste van de Nederlandse glanslibellen en een soort met een geweldig, nieuwsgierig karakter. De grootste kans op een ontmoeting maak je in en rond de Weerribben en rond Budel in Oost-Brabant. Als je de soort vindt, vaak boven brede paden of bij open plekken en niet per se boven water (juist niet, is mijn ervaring), gebeurt het regelmatig dat de soort op een halve meter voor je komt vliegen en je letterlijk in de ogen komt kijken. Alles en iedereen die het territorium betreedt, wordt aan een inspectie onderworpen en daarbij blijven ze vaak lang stil in de lucht hangen. Op die manier kun je soms met het blote oog genieten van hun schitterende uiterlijk, met het groenglanzende borststuk, glanzende ogen (hoe zou de soortgroep toch aan z'n naam komen?) en de gele vlekjes en tekening op zowel de zijkant van het borststuk als op de achterlijfsegmenten. Ze zijn dus zeldzaam en zeer plaatselijk voorkomend, maar als je in het juiste gebied bent, kunnen ze soms ineens toch vrij talrijk zijn.
Tijdens mijn laatste bezoeken aan de Weerribben zag ik nog alarmerend weinig Gevlekte glanslibellen. Nul, om precies te zijn. Even was ik bang dat er iets aan de hand zou zijn, wetend dat de soort in grote delen van Europa nou niet bepaald in de lift zit. Maar na gisteren was dat in ieder geval een zorg minder. Ze waren blijkbaar een beetje laat dit jaar, want we zagen er vele. En zoals het de soort betaamt, zagen we ze soms van heel dichtbij. Dan nog moet je autofocus ze nog maar net weten te vinden, maar als dat lukt, is het resultaat vaak ook extreem bevredigend. Mooie foto's van een favoriete soort: wat wil een mens nog meer??
Deze soort vormde het hoogtepunt van de dag voor iedereen, maar we zagen natuurlijk meer. Leuk was een Zuidelijke keizerlibel, die steeds kort opdook tussen de Gevlekte glanslibellen. Andere noemenswaardige soorten waren o.a. Sierlijke witsnuitlibellen, Bruine korenbouten, Grote keizerlibellen, Vroege glazenmakers (nog steeds zeer talrijk!), Glassnijders, Gevlekte witsnuitlibellen, Smaragdlibellen, Vuurlibellen, Grote roodoogjuffers en nog een rijtje algemene soorten. Qua vlinders hield het niet over, maar we vonden uiteindelijk een laatste, late Zilveren maan die alles goedmaakte. Qua vogels was het het bekende werk in dit gebied, met dus soorten als Snor, Roerdomp, Purperreiger en Zwarte stern. Je begrijpt, we keken eigenlijk te veel naar de grond voor een lange lijst ;-)
Een heel leuke dag in een fijn gebied, waar we over enkele weken terugkeren voor de zoektocht naar misschien wel dƩ specialiteit: de Grote vuurvlinder van een ondersoort die wereldwijd alleen maar hier vliegt! Endemisch, dus, en fel oranje. Ook dan vliegen de Gevlekte glanslibellen nog, dus wil je kans maken op beide specialiteiten: check de site even voor de twee data in juli (die zijn inclusief vaartocht!).
Hier nog wat random foto's van deze excursiedag.
Comments